UPALU PLUĆA: Šta je izaziva. Kako se manifestuje. PregledI za postavljanje dijagnoze. KAKO SE LEČI

Upala pluća je infekcija donjih disajnih puteva koja može biti izazvana različitim uzrocima. I dalje je veliki zdravstveni problem, uprkos napretku u dijagnostici i terapiji i može biti uzrok smrti kod obolelih sa pratećim bolestima, kao i obolelih u starijem životnom dobu ili kod jako mladih osoba.

Moguća je komplikacija gripa i drugih respiratornih virusnih infekcija, a ako se ne leči može dovesti do akutnog otkazivanja pluća i do smrti bolesnika.

Od jednog od oblika ove bolesti godišnje oboli jedan posto stanovništva, u srednjem životnom dobu oboli od 0.5% – 1% stanovništva. Veliki je problem u zemljama u razvoju, u kojima se teži oblici javljaju češće kod odraslih, a kod dece je smrtnost u ovim zemljama i do 30 puta veća nego u ostalim zemljama. Starije osobe, zbog produženog životnog veka, pridruženih bolesti, kao i oslabljenog imunološkog sistema u celini, češće oboljevaju i umiru od upala pluća. Upale pluća su češće kod osoba sa HIV om, kod osoba na hemioterapiji i kod transplantacije organa. Osim toga razvoju upale pluća mogu pogodovati pušenje, aerozagađenje i alkoholizam.

Upale pluća mogu imati karakteristično sezonsko pojavljivanje, a učestalost upale pluća najveća je u toku prva tri meseca u godini u vreme epidemije gripa. Virusne upale pluća mogu se javiti početkom i sredinom zime.

ŠTA IZAZIVA UPALU PLUĆA?

Izazivači upale pluća mogu biti bakterije i virusi, ali nešto ređe i gljivice.

Poslednjih godina sve smo češći svedoci pravih epidemija upala pluća izazvanih mikroorganizmima koji pripadaju grupi tzv. mikoplazme pneumonije, koji su negde između virusa i batekterija: napadaju i oštećuju ćelije plemenitog plućnog tkiva kao virusi, ali je mogu lečiti tačno određenim antibioticima. Ove epidemije javljaju se na tri do četiri godine. Bakterije izazivaju 60% do 80% svih upala pluća, a dve trećine među njima pripada bakteriji Streptokokus pneumonije. Značajno učešće pripada i bakteriji hemofilus influence, ali se u velikom procentu ne može utvrditi tačan izazivač upale pluća. Najčešći izazivači virusnih pneumonija su virus gripa, adenovirus i virus parainfluence.

Često se događa komplikacija virusne infekcije upale pluća sa bakterijskom infekcijom.

ŠTA SE DOGAĐA KOD OSOBE KOJA IMA UPALU PLUĆA?

Upala pluća može da zahvati deo pluća, čitavo plućno krilo ili delove oba plućna krila.

Bolest je akutnog toka, ponekad se kod težih oblika razvija i za nekoliko sati. Simptomi mogu biti opšti i respiratorni. Bolesnik je malaksao, ima groznicu u povišenu temperaturu, gubitak apetita i neretko herpes na usnama. Kašalj se javlja na početku bolesti, može biti najpre suv, iscrpljujući, praćen bolovima u mišićima grudnog koša, zbog zamora mišića. Vremenom može da se pojavi i iskašljavanje najčešće obojenog ispljuvka, ponekad neprijatnog mirisa.

Ukoliko se bol u grudnom košu pojačava pri kašlju i dubokom disanju, može da ukaže na širenje upalnog procesa na plućnu maramicu. Takođe se može javiti manje ili više izražen osećaj nedostaka vazduha, sviranje u grudima, znojenje, lupanje srca, a kod težih oblika i pomodrelost lica i usana.

KAKO SE VRŠI DIJAGNOSTIKA UPALE PLUĆA?

Pregled bolesnika stetoskopom neophodan je za postavljanje dijagnoze upale pluća.

Pre ere moćnih dijagnostičkih metoda iz oblasti radiološke dijagnostike, pregledu stetoskopom ili auskultaciji prethodila je tzv. metoda „ perkusije “ ili kuckanja pacijenata po zidu grudnog koša, pri čemu zvuk iznad mesta upale pluća je potmuo. Ta vrlo jednostavna metoda je uz slušanje stetoskom i danas važna za postavljanje dijagnoze upale pluća.

Pacijenti se potom šalju na rendgen pluća, pri čemu se mogu videti jasne „ mrlje “ ili „ senke “ iznad oblasti zahvaćenih upalom pluća. Jedino kod tzv. „atipičnih pneumonija“ – nebakterijskih upala pluća može da postoji veliko nesaglasje između urednog fizikalnog nalaza i izraženih promena na snimku pluća.

U laboratorijskim analizama postoji izražen tzv. zapaljenjski sindrom (povišena sedimentacija eritrocita, povišenje broja leukocita, povišene vrednosti C reaktivnog proteina). Dokazivanje uzročnika upala pluća je potrebno, ali za započinjanje terapije ne može se uvek čekati rezultat nalaza, već se terapija započinje antibioticima po prethodnom iskustvu lekara ili empirijski.

KAKO SE LEČI UPALA PLUĆA?

Upale pluća mogu da se leče ambulantno (tzv. vanbolničke pneumonij ) ili u bolnici, ako su u pitanju teži oblici bolesti. Kod akutno obolelog pacijenta se započinje davanje antibiotika, a po izolovanju uzročnika se antibiotici nastavljaju da daju po antibiogramu, tj. po osetljivosti izazivača na antibiotike.

Dužina lečenja zavisi od ozbiljnosti bolesti, vrste uzročnika, odgovora na terapiju i prisutnosti drugih medicinskih komplikacija. Ukoliko je data odgovarajuća terapija poboljšanje bolesti i pad temperature može se očekivati u toku 72 sata, ali se lečenje antibioticima nastavlja i do dve nedelje.

Moguće komplikacije upale pluća su gnojenja pluća, stvaranje vode u plućima, a, u najtežim slučajevima, i tzv. akutno otkazivanje pluća.

Prevencija upala pluća ogleda se pre svega u izbegavanju faktora rizika, vakcinaciji protiv gripa, i kod osoba starijih od 65 godina sa hroničnim oboljenjima preporučuje se i davanje pneumokokne vakcine.

Ako pacijenti imaju simptome bolesti, neophodno je da se jave izabranom lekaru na vreme, da bi se i terapija započela na vreme.

Prim. dr sci. med Tatjana Radosavljević

Specijalistička pulmološka ordinacija ‘TARA MD’